‘या’ ठिकाणी महिलांना कोणत्या भांड्याने नाही तर आपल्या पतीच्या ‘या’ वस्तूने प्यावे लागते पाणी, पहा असे पाणी नाही पिल्यास महिलांना…

भारतात अशा बर्‍याच चु’कीच्या प्र’था आहेत, ज्या बर्‍याच काळापासून हिं’दू आणि मु’स्लि’म ध-र्मा’त चालू आहेत. आज आपण भारतीय हिंदू ध-र्मा’च्या अशा एका प्रथेबद्दल बोलू जी अनेक दशकांपासून चालवली जात आहे. आम्हाला माहित नाही की या कथा आणि प्रथा कधी तयार केल्या आणि त्यांचा अभ्यास कोणी सुरू केला?

परंतु अशा काही प्रथा आणि दंतकथा आहेत जी मानवावर प्रश्नचिन्ह लावतात. त्याला स्वतःची मनमानी करण्याला प्रथेचे नाव दिले गेले तर हे कितपत योग्य आहे? प्रथा आणि परंपरा आम्हाला कोणत्याही प्रकारचे अ’न्या’य न करण्याकरिता जोडलेले ठेवण्यासाठी असतात. पण यापैकी काही प्रथा पिढ्यान् पिढ्या आपल्या समाजात जे मानवतेचे बरेच नु-कसा’न करत आहेत.

लोक असे म्हणतात की आपण सर्व एकविसाव्या शतकात राहतो म्हणून आपण आता अत्यधिक विकसित झालो आहोत, पण या बोलण्यात किती सत्य आहे आणि त्याचे किती सत्य चुकीचे आहे? आज आम्ही हे सांगत आहोत, त्यासाठी एक नजर टाकू.

राजस्थानच्या भिलवारा जिल्ह्यात बांका देवीचे एक मंदिर आहे, आजूबाजूच्या भागात या मंदिराची कीर्ती खूप पसरली आहे आणि तिथल्या अनेक लोकांचे हे एक श्रद्धास्थान आहे. याबद्दल काही शंका नाही, परंतु जेव्हा आम्ही येथे घ’ड’णाऱ्या एका प्रथेबद्दल आपणास सांगू,

आपण जर ही प्रथा ऐकली तर एकतर आपली ला’जेने मा’न खाली जाईल किंवा आपल्याला याचा रा’ग देखील येईल. खरे तर या मंदिराबद्दल असे म्हणतात की येथे भु’तांचा शि-कार केला जातो आणि बरेच उपाय केले जातात, ज्यामुळे जवळील खेड्यातील स्त्रिया येथे आणल्या जातात.

इथे आल्यानंतर महिलांना आपल्या आपल्या पतीचे बूट दिले जातात आणि त्यांना तलावामध्ये पाठवले जाते. या महिला तलावामध्ये गेल्यानंतर त्यांना त्या बूट मध्ये पाणी भरून ते पिण्यास सांगितले जाते आणि जर बाई असे करत नसेल तर त्यावर विश्वास ठेवण्यासाठी तिला संध्याकाळ पर्यंतची वेळ दिली जाते.

त्या नंतर देखील महिला असे करण्यास नकार देत असेल तर तिला बुटाने मा’रत-मा’रत गावात आणले जाते. हे सगळे पाहून आजूबाजूचे लोक आणि ग्रामस्थ हसत बसतात आणि प्रशासनही हे मूक प्रेक्षक म्हणून पाहत राहते पण आतापर्यंत या गोष्टीविरूद्ध क’ठो’र का’रवा’ई केली गेली नाही.

कारण ही गोष्ट लोकांच्या श्रद्धेशी आणि या देशातील विश्वासाशी सं-बंधि’त आहे कोणताही का-यदा कोणत्याही तर्कशास्त्र आणि विज्ञानापेक्षा मोठा नाही. आजूबाजूच्या गावात भिलवाराच्या या मंदिराची खूप प्रतिष्ठा आहे आणि जर कोणत्या महिलेला मा-नसि’क आ’जार किंवा झ’टके येत असतील तर अशांना येथे आणले जाते.